مقالات و نوشتار های تحلیلی
شناسنامه فنی و ملکی ساختمان؛ سازوکار نوین ارتقای کیفیت و شفافیت در صنعت ساخت‌وساز
شناسنامه فنی و ملکی ساختمان؛ سازوکار نوین ارتقای کیفیت و شفافیت در صنعت ساخت‌وساز
بررسی تحلیلی و راهبردی آیین‌نامه اجرایی مصوب تیرماه ۱۴۰۴
✍️ نویسنده: سعید خلیلی قمی – مهندس عمران، مدیر پروژه و پژوهشگر فناوری‌های نوین در صنعت ساخت
در تیرماه ۱۴۰۴، آیین‌نامه اجرایی بند «ب» ماده ۵۵ برنامه هفتم توسعه کشور با هدف استقرار نظامی ساختاریافته، مستند و قابل ارزیابی برای اطلاعات فنی ساختمان‌ها به تصویب هیئت وزیران رسید. این آیین‌نامه که با پشتوانه قانونی قوی، به سازمان‌ها و دستگاه‌های متعددی از جمله وزارت راه و شهرسازی، سازمان برنامه و بودجه، سازمان ملی استاندارد و سازمان نظام مهندسی ساختمان ابلاغ شده، تلاش دارد تا فرآیند صدور و ثبت شناسنامه فنی و ملکی ساختمان‌ها را از حالت تشریفاتی و صوری گذشته خارج کرده و به ابزاری واقعی برای تحلیل کیفیت ساخت، سنجش مصرف انرژی، و ایجاد شفافیت در معاملات ملکی تبدیل کند.
بر اساس مفاد این آیین‌نامه، صدور شناسنامه فنی و ملکی برای کلیه ساختمان‌های جدیدالاحداث الزامی خواهد بود. این شناسنامه دربرگیرنده اطلاعاتی جامع از جمله مشخصات مالک و بهره‌بردار، نقشه‌های فنی، نوع مصالح، تجهیزات مکانیکی و الکتریکی، میزان مصرف انرژی و آب، رده‌بندی کیفیت ساخت و سطح صنعتی‌سازی پروژه خواهد بود. همچنین، قابلیت اصلاح و به‌روزرسانی اطلاعات در دوره بهره‌برداری نیز پیش‌بینی شده است، که می‌تواند تحولی در پیگیری عملکرد طول عمر ساختمان‌ها ایجاد کند.
جدول ۱ – بخش‌های اصلی شناسنامه فنی و ملکی ساختمان
|
بخش اصلی |
جزئیات مورد انتظار در آیین‌نامه |
|
اطلاعات حقوقی |
مشخصات مالک، بهره‌بردار، طراح و مجری دارای صلاحیت |
|
مدارک طراحی |
نقشه‌های معماری، سازه، مکانیکی، برقی و هوشمندسازی |
|
داده‌های اجرایی |
نوع مصالح، شیوه اجرا، سیستم‌های ایمنی، عایق‌بندی |
|
ارزیابی انرژی و منابع |
شاخص‌های مصرف انرژی، آب، برق؛ بر اساس مباحث مقررات ملی |
|
اطلاعات بهره‌برداری |
تغییرات کاربری، نوسازی، نگهداری یا تعمیرات اساسی |
|
بروزرسانی مستندات |
از طریق شخص صلاحیت‌دار و مرجع صدور پروانه، در صورت تقاضا |
یکی از نکات برجسته در آیین‌نامه، رده‌بندی کیفی ساختمان‌ها از منظر ساخت و بهره‌وری انرژی است. شاخص‌های ارزیابی این رده‌بندی باید از مباحث مقررات ملی ساختمان و ضوابط استانداردسازی انرژی و مصالح استخراج شده و توسط مرجع ذی‌صلاح تأیید شود. این موضوع می‌تواند به شفاف‌سازی عملکرد فنی پروژه‌ها و انتخاب آگاهانه‌تر از سوی خریداران و سرمایه‌گذاران منجر شود.
جدول ۲ – نهادهای کلیدی در اجرای آیین‌نامه
|
نهاد مسئول |
نقش و مسئولیت کلیدی در اجرای آیین‌نامه |
|
وزارت راه و شهرسازی |
تدوین شیوه‌نامه‌ها، سیاست‌گذاری، پایش کلان |
|
سازمان نظام مهندسی |
ارزیابی، تأیید فنی، مشارکت در تدوین شاخص‌ها |
|
شهرداری‌ها |
اجرای میدانی، اتصال به سامانه‌های پروانه و پایان‌کار |
|
سازمان ملی استاندارد |
تدوین معیارهای فنی، رده‌بندی انرژی و مصالح |
|
بیمه مرکزی |
ارائه حمایت بیمه‌ای مرتبط با کیفیت اجرا |
جدول ۳ – ویژگی‌های ساختار نوین شناسنامه فنی و ملکی
|
ویژگی |
شرح |
|
الزام قانونی |
الزامی، دارای پشتوانه برنامه توسعه هفتم |
|
محتوای اطلاعاتی |
جامع، شامل طراحی، اجرا، بهره‌برداری، انرژی و ایمنی |
|
قابلیت به‌روزرسانی |
مستند، رسمی، با تأیید مرجع ذی‌صلاح |
|
نقش مهندس ناظر و مجری |
مسئولیت ثبت، تحلیل، نظارت بر صحت اطلاعات |
|
نظارت نهادی |
ساختاریافته، مبتنی بر همکاری چندنهادی |
|
سامانه‌های پشتیبان |
پیش‌بینی شده برای اتصال به سامانه‌های شهری و ملی |
نقش مدلسازی اطلاعات ساخت (BIM) در اجرای بهینه آیین‌نامه
در راستای تحقق اهداف این آیین‌نامه، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین اطلاعاتی امری ضروری است. در این میان، مدلسازی اطلاعات ساخت (Building Information Modeling - BIM) یکی از ابزارهای اثبات‌شده جهانی برای مستندسازی، تحلیل و مدیریت یکپارچه اطلاعات فنی پروژه‌های ساختمانی به‌شمار می‌رود. BIM با ایجاد یک مدل دیجیتال سه‌بعدی هوشمند، کلیه اطلاعات طراحی، اجرا، تأسیسات، انرژی و نگهداری را در بستری واحد گردآوری می‌کند و امکان به‌روزرسانی آن در طول زمان وجود دارد.
✅ فواید کلیدی BIM در راستای اجرای آیین‌نامه شناسنامه فنی:
- ثبت دقیق و ساختارمند اطلاعات فنی از فاز طراحی تا بهره‌برداری
- تسهیل صدور شناسنامه دیجیتال، قابل پیگیری و قابل اعتماد
- امکان تحلیل هوشمند شاخص‌های انرژی و کیفیت ساخت
- کاهش خطای انسانی و دوباره‌کاری در مستندسازی پروژه
- قابلیت اتصال به سامانه‌های شهری و مدیریت شهری هوشمند
پیشنهاد می‌شود وزارت راه و شهرسازی به همراهی ارگانها و سازمانهای مرتبط در صنعت ساخت ،دستورالعملها و استانداردهایBIM را به‌عنوان زیرساخت رسمی تهیه و به‌روزرسانی شناسنامه‌ها به رسمیت بشناسند و بسترهای فنی، قانونی و آموزشی لازم را برای آن فراهم آورند. همچنین، ایجاد سامانه ملی شناسنامه فنی ساختمان با قابلیت همگام‌سازی با مدل‌های BIM، گامی مؤثر در دیجیتالی‌سازی فرایندها و تحقق شفافیت خواهد بود.
آیین‌نامه اجرایی شناسنامه فنی و ملکی ساختمان، اگر با جدیت، تخصص، و ابزارهای نوین اجرایی شود، می‌تواند آغازگر عصری نوین در مدیریت کیفیت، بهره‌وری و اعتمادسازی در صنعت ساخت‌وساز ایران باشد. اکنون زمان آن فرا رسیده تا با عبور از ساختارهای کاغذی و غیرقابل‌پیگیری گذشته، به سمت نظارت هوشمند، شفاف و مسئولانه بر کیفیت ساختمان‌ها حرکت کنیم.
فراخوان ملی به سوی آینده‌ای شفاف، مهندسی‌شده و دیجیتال
ما در آستانه تحولی بنیادین در صنعت ساخت ایران ایستاده‌ایم. ابلاغ آیین‌نامه شناسنامه فنی و ملکی ساختمان، اگر با ابزارهای هوشمند مانند BIM همراه شود، به یک انقلاب دیجیتال در حوزه ساخت تبدیل خواهد شد.
فراخوان ملی:
اکنون زمان آن است که همه ذی‌نفعان – از وزارتخانه‌ها، شهرداری‌ها و سازمان نظام مهندسی گرفته تا مشاوران، سازندگان، و دانشگاهیان – در یک هم‌افزایی ملی، مسیر تولید و صدور شناسنامه دیجیتال ساختمان را آغاز کنند.
بیایید:
- زنجیره ارزش صنعت ساخت را مبتنی بر داده و کیفیت بازتعریف کنیم
- صنعت ساختمان کشور را در تراز جهانی ارتقاء دهیم
و این تحول، از یک مدل هوشمند سه‌بعدی آغاز می‌شود...
نویسنده :
سعید خلیلی قمی
استفاده از مطالب، فقط با ذکر منبع مجاز است. حق پیگرد بر اساس قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان، محفوظ میباشد.
