اخبار
صنعت نفت در فناوری بیم جلوتر از ساختمان است
مسلم شیخ‌خوشکار دانشجوی دکترای مهندسی و مدیریت ساخت دانشگاه علم و صنعت است. وی از جمله اعضای گروه تحقیق و توسعه فناوریهای نوین ساخت دانشگاه است که زیر نظر دکتر مصطفی خانزادی تدوین آیین‌نامه فناوری بیم (BIM) را برای سازمان برنامه و بودجه کشور برعهده گرفته‌اند. خوشکار پژوهش بر روی فناوری بیم را دوران کارشناسی ارشد آغاز کرد و پایان‌نامه خود را در همین زمینه برگزید.
او پژوهشهای خود را در دوره دکترای دانشگاه علم و صنعت نیز ادامه داد و امروز یکی از کارشناسان فناوری بیم کشور به شمار می‌رود.
از چه موقع به گروه تدوین آیین‌نامه فناوری بیم پیوستید؟
میتوانم ادعا کنم که اولین پایان‌نامه کارشناسی ارشد فناوری بیم در دانشگاه علم و صنعت را من در سال ۹۲ نوشتم. امروز هم شخصاً در حوزه فناوری بیم فعالیت می‌کنم و حتی اولین شرکت دانش‌بنیان در حوزه BIM در استان کرمان را در در زیر مجموعه پارک علم و فناوری استان کرمان در سال ۹۴ تأسیس کرده‌ام هم اکنون نیز در تهران و در دانشگاه علم و صنعت و با همکاری دکتر خانزادی و دکتر دشتی و همچنین در شرکت بنایار مهراز ایرانیان (بیم ایرانیان) در پارک علم و فناوری استان قم با کمک مهندس خلیلی و دکتر بنیهاشمی پیاده‌سازی فناوری بیم را به‌صورت اجرایی دنبال میکنیم. پژوهشهای ما در زمینه اجرایی حاصل خوبی داشته است و توانستیم این فناوری را در چندین پروژه مختلف در چند استان کشور پیاده‌سازی کنیم. بیم در پروژههای مجتمع تجاری و مسکونی و پروژههای زیرساختی (پروژههای فرودگاهی و آب‌وفاضلاب و نفت‌و گاز) نیز در دانشگاه علم و صنعت در حال پیاده‌سازی است.
در اینجا باید به یکی از مشکلات زیرساختی در آموزش عالی ایران اشاره کنم و آن واگذار نکردن پروژههای تحقیقاتی صنعت به دانشگاه است. در سیستم‌های دانشگاهی کشورهای توسعه یافته، پروژههای تحقیقاتی از طرف صنعت به دانشگاه‌ها واگذار می‌شود و دانشگاه با استفاده از بورسیه‌های مختلف این پروژههای را انجام می‌دهند. اما در ایران این ساختار وجود ندارد. با این وجود با پیگیری دکتر خانزادی دانشگاه علم و صنعت به‌عنوان یکی از دانشگاه‌های پیشرو در زمینه فناوری بیم توانست پروژه تدوین آیین‌نامه فناوری بیم را برعهده بگیرد. دلیل آن نیز سابقه گروه مدیریت ساخت در این دانشگاه بود. بسیاری از کسانی که امروز در دانشگاه‌های معتبر در مورد فناوری بیم پژوهش می‌کنند درواقع فارغ‌التحصیلان دانشگاه علم و صنعت هستند. دکتر گل‌پرور فرد در دانشگاه ایلینویز آمریکا یکی از افراد پیشرو در جهان است و دکتر بنیهاشمی در دانشگاه کانبرا استرالیا پژوهشهای مفصلی در زمینه تدوین آیین‌نامه‌ها انجام دادند. امید داریم با توجه به این پیشینه بتوانیم مأموریت تدوین فناوری بیم در کشور را به شکل بهینه و مناسبی از فاز پژوهشی به فاز اجرایی منتقل کنیم.
از چه منابع و روش‌شناسی برای این کار استفاده کردید؟
در مورد روش‌‌های پیاده‌سازی ما تعداد زیادی از آیین‌نامه‌های کشورهای مختلف را بررسی کردیم. البته بیشتر از اینکه صرفاً آیین‌نامه‌ها را با یکدیگر مقایسه کنیم ما به روند پیاده‌سازی فناوری بیم توجه داشته‌ایم. مثلاً شاید برایتان جالب باشد که استرالیا تا به امروز هیچ آیین‌نامه‌ای را برای اجرای فناوری بیم تدوین نکرده است. این در حالی است که در سطوح بالای مدیریتی و درصد قابل توجهی از مشاوران و پیمانکاران استرالیایی از این فناوری استفاده می‌کنند. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که فناوری بیم می‌تواند برای آنها مفید باشد و از آن استفاده می‌کنند؛ بدون اینکه هیچ آیین‌نامه‌ای داشته باشند.
در نقطه مقابل در انگلستان پیاده‌سازی فناوری بیم ۱۶ سال طول کشید. حتی میتوان گفت کامل‌ترین آیین‌نامه فناوری بیم مربوط به همین کشور است و در آن آیین‌نامه در مورد جزئی‌ترین چیزها صحبت شده است. ایالات متحده آمریکا نیز یکی از کشورهایی است که فناوری بیم را در سطحی پیشرفته اجرا کرده است و آیین‌نامه این کشور هم توسط گروه ما مورد مطالعه قرار گرفت. سنگاپور به‌عنوان کشور کوچک اما پیشرفته، توانسته‌‌اند در سطحی بسیار بالا فناوری بیم را پیاده‌سازی کند. شاید این کشور نمونه‌ای مناسب برای الگوبرداری در مناطق تجاری آزاد کشور باشد. در جلسات با سازمان برنامه و بودجه مشخص شد شرایط اداری و سازمانی و همچنین ضوابط و مقررات کشور ما بسیار شبیه به چین است و شاید بهتر باشد ببینیم آنها در این زمینه چکار می‌کنند.
بنابراین شما از مجموعه‌‌ای از منابع و استانداردها استفاده می‌کنید؟
در پژوهش ما فصلی تحت عنوان بررسی و مطالعات آیین‌نامه‌های کشورهای مختلف وجود دارد. ما در آن آیین‌نامه‌های فناوری بیم را در کشورهای مختلف از جمله فنلاند، انگلستان، اسکاتلند، ایالات متحده آمریکا، سوئد، سنگاپور و می‌توانیم بگوییم هر آیین‌نامه مهم موجود در دنیا را مطالعه کردیم. یعنی اینطور نبوده است که بگویم ما تنها یک آیین‌نامه را به‌عنوان منبع انتخاب کرده‌ایم. ما مطالب مهم را استخراج کرده‌ایم و اکنون در مرحل رایزنی در این مورد هستیم. جلسات مختلفی با کارشناسان سازمان برنامه و بودجه تشکیل شده است. جلسات منظمی به‌صورت هفتگی برگزار می‌شود و تیم ناظر بر کار تدوین آیین‌نامه در دانشگاه صنعتی شریف شامل آقایان دکتر مرتهب و دکتر الوانچی به‌عنوان ناظر پیاده‌سازی فناوری بیم در سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران ما را همراهی می‌کنند. در جلسات ما از سندیکای پیمانکاران، شرکت‌های معتبر در کشور در زمینه پیمانکاری و مشاوره حضور دارند و دعوت میکنیم شرکت‌های بیشتری حضور داشته باشند و نظرات خود را با ما درمیان بگذارند. به عبارتی ما از جمیع پتانسیل‌ها داریم استفاده میکنیم تا به یک جمع‌بندی کامل برسیم.
روند اجرای پیاده‌سازی فناوری بیم به چه شکل خواهد بود؟
در مورد روند پیاده‌سازی فناوری بیم، ما ارتباط تنگاتنگی با بیلال سوکار (Bilal Succar) داریم. همانگونه که می‌دانید او مجری دیکشنری فناوری بیم در دنیا است. با ارتباط‌های مستقیمی که آقای دکتر پوررحیمیان یکی از اعضای تیم ما در انگلستان، آقای دکتر بنیهاشمی و شخص من با سوکار داریم میتوانم بگویم ما در حال تدوین شاخه ایران دیکشنری فناوری بیم هستیم. اگر بقیه تیم‌ها فقط از مدلهای سوکار استفاده می‌کنند، ایشان بسیاری از کارهایی ما را بازنگری می‌کنند. به جز فناوری بیم در مبحث طرح و ساخت مجازی (VDC) فناوریهای جدیدتری به دنیا معرفی می‌شود که فناوری بیم را تکمیل می‌کند. ما هم‌اکنون نقشه راهی تکنولوژیکی (Road mapping) صنعت ساخت دیجیتالی را نیز تدوین میکنیم و مشخص میکنیم در آینده چه فناوری‌هایی در صنعت ساخت جایگزین خواهد شد. با پروفسور فال که یکی از افراد شناخته شده در این زمینه هستند مکاتبه داریم و از مباحث نقشه راه ایشان استفاده میکنیم و ایشان نیز گزارش‌های ما را بازنگری می‌کنند.
البته ما قطعاً از مدلهای بلوغ مختلفی برای تدوین استفاده میکنیم و این مدل‌ها بسیار به یکدیگر شباهت دارند. ما پیاده‌سازی فناوری بیم را در سه سطح دیده‌ایم که به سه دوره ۲ ساله تقسیم می‌شود. همانگونه که می‌دانید چهار سطح بلوغ فناوری بیم در دنیا تعریف شده است که عبارتند از سطح صفر، سطح اول، دوم و سوم. الان برنامه‌ریزی ما برای رسیدن به سطح دوم فناوری بیم است. رسیدن به سطوح بالاتر بعد از این بازه ۶ ساله آغاز می‌شود که در آن سطح سوم فناوری بیم اجرایی می‌شود؛ به این شکل که در آن سطح از مدلهای مبتنی بر وب استفاده می‌شود بکار گرفته خواهد شد. اینکه می‌گویم سطح سوم فناوری بیم در دورنمای ما قرار دارد شرایط بسیار ایده‌آلی است. درواقع انگلستان بعد از ۱۶ سال هنوز نتوانسته است که این مرحله برسد. انتقال از فناوری بیم سطح دو (Level 2 BIM) به فناوری بیم سطح سه (Level 3 BIM) خود پروسه‌ای جداگانه است که نیاز پژوهش مستقلی دارد.
البته در برخی از پروژه‌هایمان از نظر اجرایی مشاوره می‌دهیم توانستیم سطح سوم فناوری بیم را پیاده‌سازی کنیم. در این پروژه‌ها تغییرات از بستر کارگاه به مدل‌ها انتقال می‌شوند. برنامه‌هایی را برای مدیران ریخته‌ایم که به‌صورت مستقیم به عینک‌های واقعیت مجازی (VR) متصل شوند. آنها دیگر نیاز نیست برای بازدید هر روزه به سایت کارگاهی بروند و داده‌ها از طریق وب در مدل به‌روز شده و آنها می‌توانند تغییرات را همزمان ببینند وضعیت پروژه را رصد کنند.
مضاف بر آن در پروژه‌هایی صنعتی همانند پروژههای صنعت نفت، سطح بلوغ سازمانی فناوری بیم بسیار بالاتر از صنعت ساختمان در حال اجرا است. عملاً چندین سال است که آنها از مدلهای سطح سه فناوری بیم استفاده می‌کنند. چندین سال است که مباحث پیمایش (walk through) و تشخیص تداخلات در مدلهای جامع بیم در صنعت نفت استفاده می‌شود. اما هنوز حتی در صنعت نفت و گاز هم استفاده کامل از مدل های تولید شده نمی شود و در به بلوغ مناسب در زمینه بیم نرسیدهاند.
آیا روند فناوری بیم از صنعت نفت قابل انتقال به صنعت ساختمان است؟
قراردادها در این دو صنعت قدری متفاوت است. در وزارت نفت قراردادها یکپارچه‌تر به‌صورت EPC بسته می‌شود و مشکلاتی که میان کارفرما، پیمانکار و مشاور در قراردادهای سه‌عاملی وجود دارد کمتر به‌وجود می‌آید و این موضوع پیاده‌سازی فناوری بیم را راحت‌تر می‌کند. همچنین شاید تمرکز ما در صنعت نفت روی مباحث فنی نسبت به پروژههای عمرانی بیشتر باشد.
قطعا با توجه به بلوغ بیشتر پروژههای نفت و گاز در استفاده از مدلهای هوشمند، میتوان از این تجارب و بلوغ در پروژههای ساختمانی نیز استفاده کرد.
منبع خبر:
تهیه کننده : صابر صادقی
باز نشر :
راهکارهای هوشمند BIM ایران
بنا یار مهراز ایرانیان
